20 binden fazla yurttaşımızın hayatını kaybettiği, 50 binden fazla kişinin yaralandığı, yüzbinlerce yapıyı
yerle bir eden 17 Ağustos Depremi’nin 24. yılında kaybettiklerimizi bir kez daha özlemle anıyoruz.
Ülkemizin deprem gerçeğiyle yüzleşmesinde bir milat olarak kabul edilebilecek Büyük Marmara Depremi,
yarattığı yıkım ve halkımıza yaşattığı travma ile depremlere karşı hazırlıklı olmanın toplumsal
farkındalığının yaratılmasında da etkili oldu.
Ancak yaşanan yıkıma ve toplumsal travmaya karşın 24 yılda ülkemizin depremlere karşı hazırlıklı
olabilmesi için gerekli adımların hiçbir koşul altında atılmadığını, aradan geçen yıllara rağmen deprem
gerçeği ile yüzleşmekte ülkemizin bir yol katetemediğini üzülerek görüyoruz.
Yaşadığımız en büyük felaketlerden biri olan Büyük Marmara Depreminin ardından, 2003’te Bingöl’de,
2011 Van’da, 2020’de Elazığ-Sivrice ve İzmir’de ve ne yazık ki bu kış gerçekleşen ve 11 ilimizi etkileyen 6
Şubat 2023 Kahramanmaraş ve 20 Şubat 2023 Hatay depreminde de benzer acıları tekrar tekrar yaşadık,
yaşıyoruz.
Marmara Depreminden almamız gereken en büyük ders, coğrafi riskler göz ardı edilerek kurulan
şehirlerin, plansız-çarpık kentleşmenin ve mühendislik hizmeti almayan yapıların yurttaşlar için büyük bir
tehdit olduğudur. Ancak bu ders alınmamıştır!
Kamucu bir yaklaşımla ele alınması gereken depremlere ve afetlere karşı hazırlıkta, mevcut siyasi iktidar
pek çok konuda olduğu gibi sınıfta kalmıştır. Afet riski olan yerleşim yerleri taşınmamış, binalarımız
depreme dayanıklı hale getirilmemiş, kent merkezlerinde deprem toplanma alanları oluşturulmamış, afet
sonrası kriz yönetim senaryoları hazırlanmamıştır. Bu süre içinde imar planları depreme hazırlıklı şehirler
yaratmak için değil, kentsel rantın dağıtılması için bir araç olarak kullanılmıştır. Parsel bazında yapılan
imar tadilatları ile ormanlık alanlar ve su havzaları dere yataklarıyla birlikte yapılaşmaya açılmıştır. Deprem
Şurası, Ulusal Deprem Konseyi gibi oluşumlar devre dışı bırakılmıştır.
Büyük beklentilerle hazırlanan Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planının gerekleri yerine getirilmemiştir.
Başta okul ve hastaneler olmak üzere, Türkiye’deki bina envanteri çıkarılmamış, mevcut yapılar hasar
görebilirlikleri ve riskleri esas alınarak gruplandırılmamıştır.
Kamusal bir hizmet olarak yerine getirilmesi gereken “yapı denetimi”, tümüyle ticari bir faaliyete
dönüştürülmüştür. Bu gibi hizmetleri kamu adına üretecek Odalarımız mesleki yeterlilik, eğitim,
belgelendirme ve denetleme gereklilikleri yapı denetim süreçlerinden dışlanmıştır.
Türkiye’de İmar Barışı adı altında, projesi olmayan, hiçbir mühendislik hizmeti almamış 10 milyonu aşkın
denetimsiz kaçak yapı ruhsatlandırılmıştır. 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleriyle birlikte bir kez
daha görülmüştür ki en büyük yıkım mühendislik hizmeti almamış yapılarda meydana gelmiş, en çok can
kaybı bu yapılarda yaşanmıştır.
Oysa biliyoruz ki, afetlerin bundan sonra felakete dönüşmesini istemiyorsak; bütünlüklü bir plan, program,
bu programı uygulayacak bir devlet yapılanması ve güçlü bir siyasi irade şarttır. Bilimi, planlamayı ve
denetimi dışlayan, rantı egemen kılan bu politika modeli, çaresizliğin ve yetersizliğin değil, bilinçli bir
tercihin ürünüdür.
Benzer felaketleri bir daha yaşamamak için derhal adım atılmalıdır. Yapı denetimi sistemi TMMOB ve
bağlı Odalar, üniversiteler ve ilgili kesimlerin katılımıyla kamusal bir anlayışla yeniden düzenlenmelidir.
Yapılaşmadan kaynaklanan risklerin bertaraf edilmesi için çağdaş bir "risk yönetim" sistemi
oluşturulmalıdır.
Güvenli yapılaşmanın sağlanması ve tüm bu süreçlerin sağlıklı işletilebilmesi için meslek odalarının sürece
etkin katılımını sağlayacak yeni bir planlama, tasarım, üretim ve denetim süreci modeli benimsenmelidir.
Depremlerde can kayıplarının önlenmesi için izlenmesi gereken tek yol mühendislik ve mimarlık
hizmetlerinin bilimsel-teknik doğruların ışığında kamucu bir yaklaşımla uygulanmasıdır.
Kentimizdeki belediyelerin bu süreçleri sadece müteahhitlerle değil, meslek odaları ve üyelerinin etkin
katılımlarıyla planlaması ve yürütmesi sağlanmalıdır. Aksi takdirde yaşanmış bu acı tabloları yeniden
yaşamız kaçınılmaz olacaktır.
Ülkemizin yıllar içinde enkaz altında kalmaması için, bilimin, tekniğin ve doğanın sesine kulak verilmelidir.
Ülkemiz, yurttaşlarımız bu büyük acıları hak etmiyor!
