Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı olarak çalışmalarını sürdüren KUDEP tarafından tarihi Bey Mahallesi’nde yaptırılan yer altı otoparkı ile meydan projesi çalışmaları çerçevesinde proje alanında yer alan livasları (su yolları) betonla kapattı. KUDEP’in bu skandal işlemi tepki çekerken, proje inşaat aşamasında sürdürülüyor. Tarihi ve kültürel değerleri geleceğe taşımakla yükümlü olan KUDEP’in livaslarla ilgili olarak geçmiş yıllarda Oyuncak Müzesi projesinde de betonla kapatma yoluna gittiği dile getirildi.
KUDEP KENDİSİYLE ÇELİŞEN BİR PROJEYE İMZA ATTI!
KUDEP’in asli görevleri arasında yer alan, “Taşınmaz kültür varlıklarında yapılacak olan tadilat ve tamirat uygulamaları öncesinde yapıyı incelemek ve yapılacak onarıma ilişkin koşulların belirtildiği onarım ön izin belgesini düzenlemek. Taşınmaz kültür varlıkları, bunların koruma alanları ve sit alanlarında, tadilat ev tamiratların; özgün ve biçim ve malzemeye uygun olarak gerçekleştirilmesini denetlemek, uygun bulunanlara onarım uygunluk belgesi düzenlemek” hükmü yer altı otopark ve meydan çalışması projesinde ters köşe edildi. Tarihi Bey Mahallesi’nde tarihi ve kültürel değerlerin korunması yerine bu şekilde bir yola başvuran KUDEP’in tavrı tartışma konusu yaratacak. Taşınmaz kültür varlıklarına yönelik her hangi bir olumsuz durumda kişi ve kurumlar hakkında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunmakla yükümlü olan KUDEP kendi eliyle taşınmaz kültür varlığını betonla kapattı. Şimdi KUDEP attığı bu adım ile tartışma konusu oldu.
BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANI FATMA ŞAHİN NE DİYECEK?
Tarihi ve kültürel değerlerin korunmasında önemli bir mesafe alan Gaziantep gastronomi kenti olma başarısını elde etmişti. Tarihi Kültür Yolu, cadde ve sokak sağlıklaştırma projelerini her aşamasında dikkatli bir şekilde sürdüren yerel yönetimler önemli başarılara imza attılar. Gaziantep Oyuncak Müzesi Projesinde tarihi yapının altında yer alan livasları betonla kapatan Büyükşehir Belediyesi şimdi ise Bey Mahallesi’nde başlatılan yer altı otopark ve meydanı projesinde livasları betonla kapatma yoluna gitti. Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin’in proje kapsamında tarihi değerlerin betonla kapatılmasına yönelik bilgisinin olup olmadığı bilinmiyor ama bu işin kendi sorumluluğunda bulunan KUDEP tarafından yapıldığını öğrendiğinde ne yapacağı merak ediliyor.
NEDEN KORUMA ALTINA ALINMADI?
ÇEKÜL Vakfı’nın Gaziantep adına oldukça önemsediği livaslar bir bir yok ediliyor. Projelerin inşaat kısımlarında betonla kapatılan livaslar yani su yollarının koruma altına alınmaması kentin geçmişine yönelik ihanet olarak dile getiriliyor.
LİVASLAR GAZİANTEP’TE NEDEN ÖNEMLİ?
Dünyada benzeri bulunmayan ve su mimarisinin eşsiz örnekleri olan Gaziantep Kastelleri, birçok işlevi bulunan yapılar olarak inşa edilmiştir. Türk Mimarisi’nde sadece Gaziantep’te bulunan bu yapılar kısmen veya tamamen yer altında bulundukları için pek dikkati çekmemişlerdir. Bu nedenle sanat tarihi terminolojisinde yer almamışlardır. “Kastel” kelimesinin dilimize Arapça’dan geçtiği tahmin edilmekte ve suyun yer altında bölümlere ayrıldığı yer anlamına gelmektedir. Gaziantep şehir merkezinden geçen Alleben Deresi gibi bir su kaynağına sahip olmasına rağmen, tarih boyunca yeraltı su kaynakları bakımından fakir bir şehir olmuştur. İnsanlar buldukları suyun buharlaşma veya başka bir yolla kaybolmasını önlemek için yerin altından açtıkları Livas denilen kanallarla suları belli bir merkeze (Suburcu) toplamışlar ve bu merkezden de şehre dağıtmışlardır. Evler su ihtiyacını karşılayabilmek için livaslar üzerine yapılır ve bu evlerden livaslara kuyular açılırdı. Bu kuyular hem su ihtiyacını karşılamak hem de yazın sıcaktan bozulacak erzakların kuyulara sarkıtılarak bozulmaması için kullanılırdı. Ayrıca genel olarak cami altlarından geçen su kanallarının belli bir noktasına yüzeyden 30-40 merdivenle inilen ve adına Kastel denilen; içinde tuvaleti, yıkanma yeri, dinlenme ve abdest alma yerleri, hanımların çamaşır ve yün yıkama mekanları ve bazılarında namaz kılma alanlarının da (mescit) bulunduğu genişçe mağaramsı boşluklar oluşturulmuştur. Bu saydığımız fonksiyonel özellikleri bulunan mekanlar Gaziantep Kastellerinin ortak özellikleridir.
KUDEB’İN RESMİYETTE YER ALAN ASLİ GÖREVLERİ
“Taşınmaz kültür varlıklarında yapılacak olan tadilat ve tamirat uygulamaları öncesinde yapıyı incelemek ve yapılacak onarıma ilişkin koşulların belirtildiği onarım ön izin belgesini düzenlemek. Taşınmaz kültür varlıkları, bunların koruma alanları ve sit alanlarında, tadilat ev tamiratların; özgün ve biçim ve malzemeye uygun olarak gerçekleştirilmesini denetlemek, uygun bulunanlara onarım uygunluk belgesi düzenlemek. Tadilat ve tamirat kapsamında başlanılan onarımlarda esaslı onarım gereğinin saptanması durumunda onarımı durdurarak konuyu belgeleri ile koruma bölge kurulu müdürlüğüne iletmek. Taşınmaz kültür varlığı parseline bitişik parsellerde ve koruma alanlarında yer alan ve yürürlükteki yasal düzenlemelere göre ruhsatı bulunan tescilsiz taşınmazlardaki tadilat ve tamirat uygulamalarına, varsa koruma amaçlı imar planı koşulları da dikkate alınarak izin vermek ve denetlemek. Koruma bölge kurulları tarafından uygun görülen koruma amaçlı imar planlarının plan hükümleri çerçevesinde uygulanmasını denetlemek. Koruma bölge kurulları tarafından onaylanmış rölöve, restitüsyon ve restorasyon projelerine ilişkin uygulamaları denetlemek, projesine uygun tamamlanan uygulamalar için kullanma izin belgesi düzenlemek. Taşınmaz kültür varlıkları ile bunların korunma alanlarında koruma yüksek kurulunun ilke kararları, koruma bölge kurulu kararlarına aykırı ve ruhsatsız olarak yapılan inşaatlar ile koruma amaçlı imar planlarında, plana; sitlerde, sit şartlarına aykırı olarak inşa edilen yapılar hakkında imar mevzuatına göre gerekli işlemleri yapmak. Uygulamayı durdurarak konuyu belgeleri ile koruma bölge kurulu müdürlüğüne iletmek, tescilli kültür varlıklarının mail-i inhidam olmaları halinde can ve mal güvenliğinin sağlanması için gerekli işlemlerin yaparak durumu koruma bölge kurulu müdürlüğüne iletmek. Maliki bulunduğu taşınmaz kültür varlığının onarımının gerçekleştiremeyecek durumda olan maliklere ilgili idarelerce yapılacak mali yardımlar ile ilgili düzenlemeleri gerçekleştirmek. Maliki bulunduğu taşınmaz kültür varlığının onarımını gerçekleştiremeyecek durumda olan maliklere ilgili idarelerce yapılacak teknik eleman yardımında doğrudan görev almak ya da bu görevi üstlenenleri denetlemek. 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ve 3/5/1985 tarihli 3l94 sayılı İmar Kanununa aykırı uygulamaların tespiti halinde ilgili idareye ve Cumhuriyet Savcılığına bildirimde bulunmak, koruma bölge kurulu müdürlükleri tarafından talep edilmesi halinde taşınmaz kültür varlıklarına ilişkin çalışmalara katılmak.”
