Antep savunmasında cephane yokluğundan Tüfekçi Yusuf usta tarafından yapılan ‘tak tak’ ve ‘ sahan bombası’, 95 yıl sonra tekrardan yapıldı. Gaziantepli ahşap ustası Mehmet Başaran, Antep savunmasının bu iki önemli icadını tekrardan gün yüzüne çıkarmanın mutluluğunu yaşıyor.
Fransızlara karşı askeri ve cephane olarak yetersiz olan Antepliler, imkansızlıklar içerisinde bugün bile konuşulan icatlara imza attı. Cephane eksikliğini kapatmak için Tüfekçi Yusuf Usta tarafından yapılan ‘tak tak’ ve ‘sahan bombası’, yapılan icatların en önemlileri olma özelliğine sahip. Tamamı ahşap olan ‘tak tak’, dişli düzeneği sayesinde çevrildiğinde makineli tüfek sesi çıkararak, cephe gerisinde kadınların ellerinde önemli bir rol üstlendi. Sahan bombası ise, evlerde yemek yenilen bakır kapların içerisine, kara barut, kükürt, çivi ve metal parçaları konularak elde edilen bir ateşli silah.
95 yıl sonra “tak tak” ın ilk alıcısı Fransız bir turist…
95 yıl sonra ‘tak tak’ aletini 2010 yılında tekrar yapan ahşap ustası Mehmet Başaran, aleti ilk kez Gaziantep Savaş Müzesinde gördüğünü belirterek “Gaziantep savaş müzesini gezmeye gittim. Vitrinde “tak tak” aletini gördüm. Görünce ne işe yaradığını merak ettim. Daha önce hiç görmemiştim. Orda ki arkadaşlara bunun ne işe yaradığını sorunca bana, ne amaçla yapıldığını ve nasıl kullanıldığını anlattılar. Bende meslek icabı bunun aynısından yapmaya karar verdim. Şu anda yapmaya ve geliştirmeye devam ediyoruz” dedi.
Antep savunmasına dair hiçbir yerden bilgi edinemediğini dile getiren Başaran, ‘tak tak’ aletini yapmasında ki amacını şu sözlerle açıkladı: “Antep savunmasıyla ilgili hiçbir şeyi hiçbir yerde göremedim. Bütün evlerde Antep savunmasına dair birkaç aletin olması gerekiyor. Maalesef bulunmuyor. Elli yaşına geldim Antep savunmasıyla ilgili hiçbir yerden bir bilgi edinemedim. En azından ben bu “tak tak” aletini yaparım, yaptığımda da yanımıza gelen ziyaretçilerimize, misafirlerimize ve gelecek nesillere bu toprakların nasıl kazanıldığını, ne şartlar altında mücadele edildiğini aktarabilelim”.
Tak tak ve ‘sahan bombasına’ ilginin büyük olduğunu, yabancı turistlerin ilgisinin yerli turistlerden çok daha fazla olduğunu söyleyen Mehmet Başaran, sözlerine şöyle devam etti: “Tak tak”ı ilk yaptığımda akşam karıma dükkanda işer nasıldı diye sorduğumda, karım, bugün bir tane “tak tak” sattığını söyledi. Kime sattığını sorunca, karım bana yabancı bir turist aldı dedi. Garibime gitti. Sonradan öğrendik ki, kadın Fransa’da icatlı silahlar başlığıyla gazetede bir yazı yayınlıyor ve Antep’i araştırmaya geliyorlar. Fransızlar, biz silah bakımından bu kadar üstünken nasıl oluyor da biz bu savaşı kaybettik diye araştırmaya geliyorlar. Savaş müzesinde de tak takı görünce bizim dükkana geliyorlar. Yani yaptığım ilk “tak tak”ı bir Fransız almış oldu. Kadının aldığı “tak tak” daha sonra Paris’te bir sergide sergileniyor”.
Başaran: ‘Tak tak ve sahan bombası sadece benim meselem değil’
Gazianteplilerin de ilgisinin olduğunu ancak yeteri kadar olmadığından dolayı sitemde bulunan Başaran, Anteplilerinde kendisi gibi Antep savunmasına dair daha önce bilgi eksikliğinin olduğunun altını çizerek “Her Anteplinin evinde bir tane olsun istiyorum. En azından bizden sonra gelecek olan nesillere bu savunmanın nasıl yapıldığını, “tak tak”ın ne amaçla kullanıldığını anlatabilsinler. Eğer Fransızların şu an buna bir ilgisi varsa bizim iki misli ilgimizin olması gerekiyor. “Tak tak”ı almaya gelenler indirim yapmamı istemiyorlar. “Tak tak”ın Antep’in kurtuluş günlerinde, tiyatrolarda kullanılmasını istiyorum ama maalesef böyle bir talep yok” dedi.
“Tak tak” aletini sadece kendisinin yaptığını, bu özelliğin kendisinde kalmasını istediğini dile getiren ahşap ustası Başaran, sözlerine şöyle davam etti: “Benden sonra bunun devam ettirilmesini isterim. Ama benim izlenimim, benden sonra bunu gelecek nesillere aktarabilecek birinin olacağını sanmıyorum”.
Antep savunmasında kullanılıp sergilenen alet ve malzeme sayısının çok az olduğunu, kendi bünyesinde bu konuda araştırmalarının olduğunu vurgulayan Mehmet Başaran, şunları ifade etti: “Antep savunmasında kullanılan ve bizim yapabileceğimiz bir malzeme var mı diye araştırma yapıyorum. Böyle bir gayretim var. Antep’te kültürel değerlere fazla önem verilmiyor. Fazla önem verilmediği için büyüklerimizde küçüklerimize anlatamıyorlar. Ki anlatabilecek bir şeyde bulamıyorlar”.
Tak tak ve ‘sahan bombasının’ sadece kendi değeri değil, Gaziantep’in milli birer değeri olduğunun altını çizen Başaran, sözlerine şöyle devam etti: “Antepliler en büyük önemi yeme ve içmeye veriyorlar. Çevremdekilere soruyorum, Zeugma müzesine gittiniz mi? Bana, ne yapacaksın taş parçası değimli diyorlar. Zeugma müzesinde aylarca kaldım, dört yıl boyunca işlerini yaptım. Yerli ziyaretçiler 2475 metrekarelik müzeyi 20 dakikada gezip çıkıyorlar. Yabancı turist girdiğinde üç dört saatte çıkamıyorlar müzeden. Hâlbuki Gaziantep’in idarecileri kültürel varlıklarımıza sahip çıkıyorlar. Kültürel değerlerimize ne kadar önem verirsek şahsiyetimize de o derece sahip çıkıp değer verebiliriz. Şu anda Fransızlar silahla alamadıklarını parayla almaya çalışıyorlar. Tak tak ve sahan bombasının tanıtılmasını çok isterim. Türkiye genelinde sergilensin. Dünya çapında sergileyelim. Ama talep yok. Ben idarecilere ulaşamıyorsam onlar bana ulaşsın. Defalarca televizyon ve gazetelerde haberi çıktı. Böyle bir şey yaptığımdan haberleri yoksa bile televizyon ve gazeteden görüp yanıma gelselerdi. Bütün Anteplilerin buna sahip çıkması lazım. Okullarda hiç mi bunlar anlatılmıyor?”.
Yaşayan Müze Tarihi Gümrük Hanında küçük bir dükkânda ahşap işlerini sergileyen Mehmet Başaran, “tak tak” ve sahan bombasının meraklı ziyaretçilerini bekliyor. Sahan bombası elli liradan alıcı bulurken, “tak tak”, otuz ila kırk lira arsında değişen fiyatla alıcılarını beklemekte.
