Merkezi olmayan finansal hizmetler ekosisteminin gördüğü artan talep bana 1990’lı yılların başında internetin durumunu hatırlattı. O dönem internetin bu kadar yaygınlaşacağını söyleseler inanmazdım. Amerikan ordusunun kendi içerisindeki bir haberleşme ağı olarak başlamış olan internet bugün bütün dünyaya ulaşmış olan çok büyük bir iletişim, eğitim ve haberleşme platformu durumunda. Hayatımızın giderek daha fazla çevrimiçi yaşandığı bu zamanda bir taraftan aşırı cep telefonu kullanımı iş hayatında bir negatif yön olarak sorgulanırken, diğer taraftan internetin ve sosyal medyanın iş hayatına getirdiği pozitif katkılar tartışılmaya devam ediyor ve konunun bir çok meslek alanı için istihdam yaratacak yönleri de yok değil. Bunların içerisinde psikologlar, psikoterapisler, nörobilimciler sayılabilir. Zira davranışsal ekonomi ve finans bilimi bu yatırım iştahını yönetmek durumunda kalabilir. The Economist dergisi son sayısında bu konuya yer vererek “Tavşan deliğinden aşağı Defi ülkesinde Alice’in maceraları” başlığı ile kaleme almış. Buradan aktarmak istiyorum;
İlk çıktığı dönemde orijinal kripto para olan Bitcoin’i bir finansal yatırım olarak tercih edenler zamanında bu paraları uyuşturucu alımında kullandıkları için şimdi siber korsanlar bu payın içinden fidyelerini istemektedirler. Bir başka dijital para olan yüz milyon dolar civarında Eter, bilgisayar korsanlarının bazı kodlarda hata bulması üzerine çalınmış. Gerçekte kripto varlıkların değerinin 2.2 trilyon dolara ulaştığını gören birçokkları küresel maniadan hızlı bir şekilde zengin olmaya çalışıyor. Merkezi olmayan finans sistemi (decentralized financial system-DeFi) olarak kısaltılan bu merkezi olmayan finans birimi finansı bozan teknolojilerden biri olarak adlandırılıyor. Hükümetler dijital paralarını basmaya hazırlanırken DeFi güce yoğunlaşma değil gücü dağıtma konusunda alternatif bir sistem sunuyor. 2009 yılında yaratılan ilk blok zincir olan Bitcoin ve merkezi olmayan finans uygulamasının üzerine kurulduğu bir blok zinciri ağı olan Ethereum günümüzde epeyce büyük bir kitleye ulaşmış bulunuyor.
Bu sözü edilen DeFi içerisinde borsalarda işlem yapmak, kredi çıkarmak ve akıllı sözleşmeler gibi kendi kendini yürüten anlaşmalar yoluyla mevduat almak gibi uygulamalar bulunuyor. 10 milyondan fazla kullanıcısı olan bir DeFi cüzdanı olan Metalmask dijital bir kimlik görevi görmektedir. Bu dijital alana yönlenen harcamalar arttıkça çevrimiçi rekabet de artacaktır. Büyük teknoloji firmaları bu mini ekonomilere büyük vergiler uygulayabilir kripto meraklıları için çok cazip görünse de DeFi’nin JP Morgan veya PayPal kadar güvenli olması için daha zamana ihtiyaç var gibi görünüyor. Ancak blokzincir platformlarının kolayca ölçeklenmediği ve yararlandıkları bilgisayarların israf miktarda ki elektrik tüketimi eleştirilmektedir. Buna rağmen kripto yatırımı tüm dijital dünyayı dönüştürmeye çalışmaktadır.