Mükellef haklarını, gerek genel hukuk sisteminde var olan temel insan haklarından kaynaklanan; gerekse anayasa, uluslararası anlaşma, kanun veya idari düzenlemelerle korunan, vergileme işlemi sırasında mükelleflerin ileri sürebilecekleri haklar olarak tanımlanabilir.
Vergi Kanunlarımızda yer alan bazı Mükellef hakları aşağıda maddeler halinde açıklanmaya çalışılmıştır.
213 Sayılı Vergi Usul Kanununda Yer Alan Mükelleflerin Hakları
1. Vergi Mahremiyeti Hakkı (VUK/5)
2. Vergi Ödeme Hakkı (VUK/110-111)
3. İadesi Gereken Vergilere Faiz Uygulanmasını Talep Etme Hakkı (VUK/112)
4. Verginin Terkini (VUK/115)
5. Düzeltme Talebi Hakkı (VUK/122)
6. Şikayet Yolu İle Müracaat Hakkı (VUK/124)
7. İmha Edilmesi Gereken Mallar (VUK/278-A)
8. Amortisman Ayırmada Azalan Bakiyeler Usulünü Seçebilme Hakkı (VUK/Mük-315)
9. İzaha Davet Sonucunda İzahta Bulunma Hakkı (VUK/370)
10. Pişmanlık Hakkı (VUK/371)
11. Cezalarda İndirim Hakkı (VUK/376)
12. Uzlaşma Hakkı (VUK/Ek 1-11)
13. Dava hakkı (VUK/377)
14. Özelge Talep Hakkı (VUK/413)
15. Vergi İncelemesi Sırasındaki Haklar
• Defter ve belgelerini ibraz etmek için ek süre isteme hakkı (VUK 17)
• Fiili envanterin yapılmasının gerektirdiği giderlerin kendisine ödenmesini isteme hakkı (VUK 134)
• Vergi inceleme elemanının kimliğini görme hakkı (VUK/136)
• İncelemenin mükellefin işyerinde yapılmasını isteme hakkı (VUK /139)
• Zorunlu sebepler nedeniyle incelemenin dairede yapılmasını isteme hakkı (VUK/139)
• İnceleme konusunu ve kapsamını öğrenme hakkı (VUK/140)
• İncelemenin kanunda belirtilen sürelerde bitirilmesini isteme hakkı (VUK/140)
• Vergi inceleme raporlarının mevzuata (Vergi kanunlarıyla ilgili Cumhurbaşkanı kararı, yönetmelik, genel tebliğ ve sirkülere) uygun olmasını isteme hakkı (VUK /140)
• İşyerinde yapılan incelemelerde resmi mesai saatleri dışında inceleme yapılmamasını isteme hakkı (VUK madde 140)
• İncelemenin işyerinin faaliyetini engellememesini isteme hakkı (VUK/140)
• Vergi incelemesinin bittiğine ilişkin resmi bir yazıyı isteme hakkı (VUK/140)
• Tutanaktan bir nüsha alma hakkı (VUK/141)
• Hakkında yapılan ihbarın doğru çıkmaması sonucunda muhbirin adını isteme hakkı (VUK/142)
• El konulmuş defter ve vesikalardan faydalanma hakkı (VUK/144)
• Süresi gelen beyannamelerini verebilmek için muhafaza altındaki defter ve belgelerini isteme hakkı (VUK/144)
• Vergi inceleme tutanaklarına itiraz ve görüşlerinin yazılmasını isteme hakkı (VUK/145)
• Kayıtların işlenmesi için ek süre isteme hakkı (VUK/146)
• Kayıtlarını yeniden tasdik ettireceği bir deftere veya iade edilen defterine işleme hakkı
6183 SAYILI KANUNDA YER ALAN MÜKELLEFLERİN HAKLARI
1. İhtiyati Haciz Sebebine İtiraz Edebilme Hakkı (6183/15)
2. İhtiyati Tahakkuk Sebeplerine Ve Miktarına İtiraz Edebilme Hakkı (6183/20)
3. Tahsil edilen amme alacaklarından yapılacak reddiyat sebebiyle mahsuplar (6183/23)
4. Tecil-Taksitlendirme Hakkı (6183/48)
5. Vergiye Uyumlu Mükellefler için Tecil-Taksitlendirme Hakkı (6183/48/A)
6. Ödeme Emrine İtiraz Hakkı (6183/58)
7. Haczin Kaldırılmasını Talep Etme Hakkı (6183/74-A)
8. Aciz Halinin Uygulanmasını Talep Etme Hakkı (6183/75)
9. Tabii Afetler Sebebiyle Terkin (6183/105)
10. Erken Ödeme İndirimi Uygulanmasını Talep Etme Hakkı (6183/Ek-1)/146)
Sonuç olarak Mükelleflerin Vergi Kanunlarında yer alan haklarını bilmesi Mükelleflere fayda sağlayacaktır.