Değerli okurlar hasbelkader yolu mahkemeden geçen herkesin duyduğu bir kelimedir gerekçeli karar. Duruşmaya çıktınız, hâkim duruşmada bir karar verdi diyelim. O gün içerisinde sadece sizin duruşmanız yok tabi. Belki o gün 40 tane daha dosyanın duruşması var.
Herkesin hakkında verilen kararın neden o şekilde verildiğini, hangi sebeplere dayandığını ve niçin böyle bir sonuca varıldığını öğrenmek en doğal hakkı. Ama hâkim dosyada karar duruşmasında bunu yapamaz. Nitekim aynı gün devam eden duruşmaları sekteye uğratmamak için duruşmada kısaca dava hakkındaki kararını açıklar. Sonrasında da ayrıntılı olarak verdiği kararın gerekçesini yazmak zorundadır. Bu gerekçe daha sonra size veya vekiliniz varsa vekilinize tebliğ edilecektir.
Gerekçeli karar yazıldı ifadesini bir mahkeme de görülen bir dava sonucunda görebilirsiniz. Mahkemede yazılan her türlü kararın gerekçeli olarak yazılması gerekmektedir.
Gerekçeli karar; mahkemenin, yargılama sonunda vermiş olduğu hükmü hangi hukuki nedenlere dayanarak tesis ettiğini detaylıca açıkladığı, maddi vakalar ile sonuç arasında mantıksal bir bağ kurduğu karara denir.
Bir mahkeme kararının gerekçesiz olması düşünülemez. Zira kurulan hükmün gerekçeli olması en başta anayasal bir zorunluluktur. Anayasanın 141/3 hükmü “Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli olarak yazılır.” denmek suretiyle ifade edilmiştir.
Gerekçeli karar metninde bulunması gereken hususlar şunlardır;
• Tarafların iddia ve savunmalarının özeti
• Tarafların anlaştıkları hususlar ile anlaşamadıkları hususlar
• Çekişmeli olan vakıalar ile ilgili toplanan deliller
• Toplanan delillerin tartışılması ve değerlendirilmesi
• Sabit vakıalar ve bu vakıalardan çıkarılan sonuç
• Hukuki sebepler
Gerekçeli kararın yazılma süresi nedir?
Gerekçeli kararlar genel olarak hükümden sonra yazılırlar. Hüküm en son duruşmada verilir. En son duruşmada hazır olan tarafların yüzüne karşı okunur. Hazır olmayanlara ise yokluğunda karar verildikten sonra yine gerekçeli karar yazılması akabinde tebliğ edilir.
Gerekçeli kararın ne zaman yazacağı ceza ve hukuk mahkemelerine göre değişiklik göstermektedir. Ceza Mahkemelerinde hükmün verildiği tarihten itibaren 15 gün içerisinde gerekçeli kararın hazırlanması gerekir. Hukuk Mahkemeleri ve idare ile vergi mahkemelerinde bu süre bir aydır.
Gerekçeli Kararın Kısa Kararla Çelişmesi Halinde Ne Olur?
Diyelim ki hakim son duruşmada davanın kabulü ile davacıya 15.000,00 TL maddi ve 15.000,00 TL manevi tazminat verilmesine dedi. Kısa kararda yalnızca bu ibare geçti.
Sonradan gerekçeli karar yazıldığında Davanın kabulü ile 15.000,00 TL maddi ve 10.000,00 TL manevi tazminat verilmesine ibaresi geçiyorsa ne olacak. Ortada bir çelişki mi var yoksa hakim sonradan kararını değiştirebilir mi ?
Öncelikle hakim hüküm verdikten sonra ben fikrimi değiştirdim be kararı şu şekliyle değiştirdim deme şansı yoktur. Hükümden sonra karara itiraz yolları açıksa artık üst mahkeme denetim yapabilir. Hakim kendi hükmünü fikrini değiştirmiş olsa dahi artık değiştiremez.
Dolayısıyla mahkemede taraflara tefhim edilen kısa kararın daha sonradan yazılacak olan gerekçeli karar ile çelişmemesi gerekir. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 2009/19-109 Esas ve 2009/123 Karar sayılı ilamı)
Ancak böyle bir durum gerçekleşmiş ise bu durumda dikkate alınacak olan tefhim edilen kısa karar olacaktır. Çelişki barındıran gerekçeli karar ise yok hükmünde sayılacaktır. Bu hallerde gerekçeli karara karşı itiraz edilmesi gerekmektedir. ( Mahkemesine göre itiraz, istinaf ya da temyiz şeklinde üst mahkemeye başvuru yapılabilir )
Ceza davalarında ise sanığın lehine veya aleyhine olması fark etmeksizin kısa karar ile gerekçeli karar arasında bir çelişki olması durumunda infaz işlemleri için kısa karar dikkate alınacaktır.
Gerekçeli Kararın Tebliği, Kesinleşmesi, İstinaf ve Temyiz
Gerekçeli karar yazıldıktan hemen sonra taraflara tebliğ edilir. Hukuk mahkemelerinde genel olarak gerekçeli karar aleyhine istinaf kanun yolu başvuru süresi, kararın tebliğinden itibaren 2 haftadır. Hukuk mahkemelerinin kararları aleyhine istinaf başvurusu üzerine şartları varsa Bölge Adliye (İstinaf) Mahkemesi’nin kararına karşı da tebliğinden itibaren 2 hafta içinde temyiz başvurusu başvurulabilir.
Ceza mahkemelerinde gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde istinaf kanun yoluna başvurmak mümkündür. İstinaf kanun yoluna başvurulması üzerine, şartları varsa Bölge Adliye (İstinaf) Mahkemesi’nin kararına karşı da 15 gün içinde temyiz kanun yoluna başvurulabilir.
Değerli okurlar, yolunuz olur da mahkemeye düşerse bu terimi çok duyacaksınız. Ne olduğunu, neden önem arz ettiğini, bir sıkıntı yaşanırsa ne yapılabileceğini bilmekte fayda var. Ancak unutmayalım, her işi erbabına teslim etmek, profesyonel yardım almak hayati derecede önemli. Saygılarımla...
Gaziantep Barosu Avukatı
Av.Ali TÜMBAŞ
