Değerli okurlar, yetim maaşına haciz konulabilir mi şeklinde son dönemde bir hayli soru almaktayız. Özellikle SGK ya da vergi borcu gibi devlet alacaklarında kişilerin yetim aylığına haciz işlemi uygulandığını ve bu sebeple kişilerin oldukça sıkıntı yaşadığını görmekteyiz.
Aslında kurumlar tarafından yetim aylığına haciz konulmasının hukuken mümkün olması için ancak ve ancak yetim aylığı alan borçlunun buna muvafakat vermesi gerekir. Muvafakat olmadan yapılan haciz işlemi hukuka aykırı olmaktadır. Konu hakkında kanuni dayanağı inceleyelim.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 93. Madde
“….Sigortalılar ve hak sahiplerinin gelir, aylık ve ödenekleri, sağlık hizmeti sunucularının genel sağlık sigortası hükümlerinin uygulanması sonucu Kurum nezdinde doğan alacakları, devir ve temlik edilemez. Gelir, aylık ve ödenekler; 88’inci maddeye göre takip ve tahsili gereken alacaklar ile nafaka borçları dışında haczedilemez. Bu fıkraya göre haczi yasaklanan gelir, aylık ve ödeneklerin haczedilmesine ilişkin talepler, borçlunun muvafakati bulunmaması halinde, icra müdürü tarafından reddedilir…….”
Kanuni maddeden yetim maaşına haciz uygulayamayacak alacakların özel hukuk ilişkisinden kaynaklı alacaklar olduğu anlaşılmaktadır. Bu konuda kamu alacaklarının tahsiline ilişkin kanuni hükümlerde ise yetim maaşına haciz uygulanabilip uygulanamayacağına ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak kanun koyucunun bu konudaki sessizliğini yetim durumunda olan kişiler aleyhine yorumlamak hukuken mümkün değildir.
Ayrıca idare hukukunda hüküm bulunmayan haller için özel hukukta var olan ve örtüşen hükümlerin kıyasen uygulanmasında engel bulunmamaktadır. Kaldı ki kanun her ne kadar özel hukuk alacaklarına ilişkin açıklamada bulunmuşsa da kanun koyucunun aslında düzenlemeden muradının yetim maaşı, ölüm aylığı gibi hak edişlere vergi borcu dahil haciz konulamayacağı olduğunu anlıyoruz.
Konuya ilişkin Danıştay 3. Daire Başkanlığı 2018/78 E. 2022/367 K. no’lu oldukça güncel Danıştay kararı incelendiğinde de aynı yönde sonuca ulaşıldığı görülecektir. Karar özetine bakalım;
“……..5510 sayılı Kanun’un geçici 4. maddesinde 5434 sayılı Kanun kapsamında ölüm aylığı alanların ödemelerine devam edileceği belirtildikten sonra işlemlerin nasıl yapılacağının sayma usulü ile belirlenmiş olduğu ve bu sayılan hükümler içerisinde hacizle ilgili herhangi bir düzenleme yer almadığı,5510 sayılı Kanun kapsamında da değinilen aylık ve gelirlerin haczedilebilmesi borçlunun muvafakatine bağlandığı halde davacınınbu yönde bir muvafakatinin bulunmadığı anlaşıldığından uygulanan hacizde hukuka uygunluk görülmediği gerekçesiyle dava konusu haciz kaldırılmış, yapılan kesintinin iadesine karar verilmiştir.……..”
Yetim Aylığına Haciz Konulabilecek Alacaklar Hangisidir?
Kanun koyucumuzun kanun yapma tekniği genel olarak kural koymak ve bu kurala bir veya birden fazla istisna ekleme şeklinde gerçekleşmiştir. Yani bir kural varsa genel olarak istisnası ya da istisnaları da vardır.
Yetim maaşı için genel kural haciz konulamaz olsa da bu kuralın da istisnaları vardır elbette.
Bu istisnalar ;
-Nafaka alacakları
-SGK alacakları
– Maaş alan borçlunun açık yazılı rızası/muvafakati
Evet bu alacaklarda yetim maaşına haciz işlemi uygulanabilmektedir.
Yukarıda tam metnini verdiğimiz 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 93. Maddedeki hükme göre sadece nafaka alacakları ve SGK’nin alacakları hariç olmak üzere emekli aylığından , ölüm aylığından veya yetim aylığından kesinti yapmak yasaktır. Diğer istisna ise yetim maaşı alan borçlunun borç kesinleşmesi üzerine hacze muvafakat vermesi durumudur. Burada kişinin rızası olunca haciz mümkün kılınmaktadır.
Elimizden geldiğince merak edilen konular hakkında aydınlatıcı bilgiler vermeye gayret ediyoruz. Faydalı olması dileğiyle ve saygılarımla…
Gaziantep Barosu Avukatı
Av.Ali TÜMBAŞ
